ماجرای سقوط غیرمنتظره دولت بشار اسد چنان با سرعت و بدور از انتظار روی داد که جوی از سرگشتگی و حیرت بر فضای تحلیل سیاسی داخلی و خارجی حاکم شده است.
رفسنجان زیبا | بازار شام سیاست در خاورمیانه فقط سقوط دولت سوریه را کم داشت که در بلاخیزترین منطقه عالم، گره‌ای کور به صدها مشکل لاین‌حل آن افزوده شود.
هرچند زمان بیشتری برای تحلیل رویدادهای سوریه لازم است، اما در همین زمان کوتاه نیز مواردی مهم و قابل توجه قابل بیان است که یادداشتی مختصر به مخاطبین محترم پایگاه خبری «رفسنجان زیبا» عرضه می‌شود.
تحولات داخلی سوریه
سوریه پس از سقوط بشار اسد با بحران‌های داخلی جدی روبه‌رو خواهد بود. تحریر الشام، که اکنون بخش‌های زیادی از سوریه را تحت کنترل خود دارد، به‌عنوان یکی از گروه‌های اصلی در تحولات این کشور مطرح است.
این گروه که از ترکیب چندین گروه جهادی سلفی تشکیل شده، به‌ویژه به دلیل گرایش‌های اخوانی‌اش، با مشکلاتی در ایجاد انسجام داخلی مواجه است. اختلافات درون‌گروهی بین این گروه‌ها می‌تواند باعث بروز درگیری‌های داخلی جدیدی شود که تأثیرات منفی بر آینده سوریه خواهد گذاشت.
علاوه بر این، تحریر الشام با گروه‌هایی که از حمایت ایران برخوردار هستند و نیروهای مقاومت که در سوریه نفوذ دارند، به‌دلیل تضاد ایدئولوژیکی و سیاسی در وضعیت دشواری قرار دارد.
ایران به‌عنوان یک بازیگر کلیدی در سوریه، از دولت‌هایی که هم‌راستا با منافع خود عمل می‌کنند، حمایت می‌کند، اما این هم‌راستایی در برابر تحریر الشام که گرایش اخوانی دارد، با مشکلاتی همراه است و این تضادها می‌تواند به تشدید تنش‌ها و درگیری‌های داخلی در سوریه منجر شود.
چالش‌های منطقه‌ای
در سطح منطقه‌ای، کشورهای مختلف به‌ویژه ترکیه، اسرائیل، عربستان سعودی و مصر، بر اساس منافع خود در سوریه به‌دنبال نفوذ در تحولات این کشور هستند.
ترکیه که نگران گسترش نفوذ کردها در سوریه است، از تحریر الشام حمایت می‌کند، چراکه این گروه به‌ویژه در مقابله با کردها به ترکیه کمک می‌کند. اما تحریر الشام نیز خود با چالش‌هایی در این زمینه مواجه است.
در مناطق مرزی، حمایت آمریکا از کردها موجب شده تا تحریر الشام نتواند به‌طور کامل به مقابله با این گروه‌ها بپردازد. از سوی دیگر، اسرائیل که به‌دنبال کاهش نفوذ ایران و حزب‌الله در سوریه است، تمایل دارد که دولت سوریه ضعیف و پراکندگی‌های سیاسی در این کشور استمرار یابد.
در این میان، عربستان سعودی و مصر که مخالف گروه‌های سلفی و اخوانی مانند تحریر الشام هستند، نگرانی‌هایی از افزایش قدرت این گروه‌ها در سوریه دارند و در برابر آنها موضع‌گیری می‌کنند. این تضادها و رقابت‌ها ممکن است روند تحولات سوریه را پیچیده‌تر و قابل پیش‌بینی‌تر کند.
رقابت‌های بین‌المللی و چشم‌انداز آینده
در سطح بین‌المللی، رقابت میان قدرت‌های بزرگ همچنان در سوریه ادامه دارد. ایالات متحده که از گروه‌های مخالف بشار اسد و کردها حمایت کرده است، به‌دنبال محدود کردن نفوذ ایران در سوریه است و ایران که در بسیاری از مناطق سوریه حضور داشته، به‌ویژه در زمینه‌های نظامی و امنیتی، نفوذ قابل‌توجهی در این کشور دارد.
ایران در راستای منافع خود از نیروهای مختلف و گروه‌های سیاسی حمایت می‌کند و در این مسیر توانسته است موانع زیادی را در برابر رقبای منطقه‌ای و جهانی خود ایجاد کند.
با توجه به موقعیت استراتژیک سوریه و رقابت‌های موجود میان بازیگران بین‌المللی، پیش‌بینی آینده این کشور دشوار است. تغییرات سریع در وضعیت داخلی سوریه و فشارهای خارجی ممکن است به تحولات جدید و غیرمنتظره‌ای منجر شود.
بنابراین، تحلیل دقیق‌تری در آینده نزدیک لازم است تا تصویر روشن‌تری از وضعیت سوریه و تاثیرات آن بر منطقه و فراتر از آن ارائه شود.
دکتر سیدمرتضی سیدحسینی دانش‌آموخته اندیشه سیاسی و وابط بین‌المل
